Cà phê Việt Nam là Arabica hay Robusta? Đây là một câu hỏi mà nhiều người yêu cà phê thắc mắc khi thưởng thức những ly cà phê đậm đà, thơm ngon của Việt Nam. Trong bài viết này, The Local Beans sẽ giúp bạn tìm hiểu về các loại hạt cafe phổ biến nhất tại Việt Nam.

Tại sao Arabica lại được ưa chuộng hơn Robusta?

Việc loại cà phê hạt nào được yêu thích hơn phụ thuộc vào vị giác riêng của từng người thưởng thức chúng. Cà phê Arabica và Robusta là hai loại cà phê phổ biến nhất trên thế giới, nhưng có nhiều khác biệt về hương vị, chất lượng, điều kiện trồng và giá cả. Cà phê Arabica có hương vị ngon hơn, ít chát, nhưng đắng hơn so với Robusta.

Mặc dù cà phê Robusta có phẩm chất kém hơn, nhưng lại dễ trồng hơn, thích nghi tốt với thời tiết và sâu bệnh. Cà phê Robusta có thể thu hoạch sau 2-3 năm, trong khi cà phê Arabica cần 4-5 năm.

Mỗi người có một sở thích riêng, nhưng với những người sành cà phê, Arabica là lựa chọn tốt hơn. Cà phê Arabica cũng có giá trị cao hơn, do nhu cầu cao hơn và sản lượng thấp hơn. Từ hai loại cà phê này, người ta có thể chế biến ra nhiều loại cà phê khác nhau, với chất lượng khác nhau.

Sản lượng tiêu thụ cà phê trên thế giới tăng trưởng vượt bậc

Sản lượng cà phê trung bình hàng năm của thế giới được tính theo 2 cách đó là: tính theo bao – thông thường 60kg/bao, hoặc tính theo tấn.

Sản lượng cà phê Arabica trong giai đoạn 2010 – 2011 được dự báo đạt 86 triệu bao, đáp ứng nhu cầu 80 triệu bao. Còn với cà phê Robusta, lượng cung là 54 triệu bao, cầu là 51 triệu bao.

Sự gia tăng nhu cầu đối với cà phê gần như không bị ảnh hưởng bởi cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu. Nói một cách khác, người ta vẫn không muốn từ bỏ thứ đồ uống ưa thích hàng ngày của mình. Mặt khác, tốc độ tăng này cũng có xu hướng chậm lại, trung bình khoảng từ 1-1,5%/năm.

Ngành sản xuất cà phê hiện vẫn đóng vai trò quan trọng đối với nhiều thị trường mới nổi trên thế giới. Ngoài Việt Nam, các nước sản xuất cà phê Robusta lớn bao gồm Brazil, Indonesia, Ấn Độ và Uganda. Colombia là nước sản xuất cà phê Arabica lớn thứ hai thế giới chỉ sau Brazil. Ngoài ra, các nước Trung Mỹ cũng là các nước sản xuất cà phê lớn.

Hai vụ trước, sản lượng cà phê của nước này vẫn đứng ở mức cao 12 triệu bao. Tuy nhiên, trận mưa lớn vào cuối năm 2008 đã gây trở ngại lớn đối với việc thu hoạch và vận chuyển cà phê. Do đó, sản lượng xuất khẩu của Colombia đã giảm 1/3.

Đồng thời giá cà phê Arabica Colombia cũng tăng mạnh. Nguyên nhân là do các hãng chế biến buộc phải tìm kiếm các nguồn nguyên liệu thay thế để đảm bảo chất lượng.

Brazil lại là một nước thường xuyên chịu ảnh hưởng của thời tiết sương giá vào mùa đông kéo dài từ tháng 6 đến tháng 8. Điều này làm cho giá cà phê Arabica càng cao hơn.

Tuy nhiên, tình trạng trên đã có xu hướng giảm trong những năm gần đây. Kể từ đầu thập niên 19, không xảy ra vụ sương tàn phá nghiêm trọng. Một phần là bởi thị trường tiêu thụ có dấu hiệu tạm lắng, một phần là vì hoạt động trồng cà phê đã được mở rộng ra các vùng khác của Brazil ít chịu ảnh hưởng của thời tiết khắc nghiệt mùa đông.

Cách phân biệt cà phê Robusta và Arabica

Để phân biệt cà phê Robusta và Arabica, The Local Beans đã lập một bảng so sánh các đặc điểm của hai loại cà phê này, trình bày như dưới đây:

Tại sao Arabica lại được ưa chuộng hơn Robusta?

Điều này phụ thuộc vào vị giác riêng của từng người. Arabica được đánh giá là có hương vị ngon hơn, ít chát, nhưng lại đắng hơn so với Robusta. Nhiều người thích uống loại cà phê hòa tan Robusta nhưng khi chuyển qua uống Arabica thì đa số họ lại không muốn dùng Robusta nữa.

Robusta có thể xem là loại cà phê có phẩm chất kém hơn. Tuy nhiên, nó có ưu thế hơn đó là rất hợp thời tiết và ít bị sâu bệnh. Thông thường, loại cà phê này sẽ cho thu hoạch sau 2-3 năm, trong khi cà phê Arabica phải cần 4-5 năm.

Mỗi người có một sở thích riêng, người thích cà phê Arabica, có người lại thích cà phê Robusta. Song với giới mê cà phê thực thụ, Arabica có lẽ là lựa chọn tốt hơn cả.

Arabica được ưu ái lựa chọn hơn Robusta

Điều kiện thời tiết tác động đến năng suất cây cà phê

Trồng cà phê Arabica cũng là một loại cây khó tính và khá nhạy cảm với khí hậu. Chúng đòi hỏi điều kiện khí hậu hàng năm phải đạt các tiêu chuẩn nhất định tiêu chuẩn mới cho ra những hạt cà phê chất lượng. Trong khi đó, cà phê Robusta lại có thể thích ứng với nhiều loại điều kiện môi trường khác nhau.

Thời tiết tác động lớn đến chất lượng cà phê

Lượng mưa ảnh hưởng lớn đến sự sinh trưởng, chu kỳ ra hoa của mỗi giống cà phê. Đối với Arabica phát triển ở những khu vực mưa theo mùa khoảng 1100-2000 mm/năm nhờ bộ rễ sâu cho phép đảm bảo khả năng tồn ngay khi cả đất nông nhất khô. Điều kiện sinh trưởng đảm bảo như trên sẽ cho phép Arabica ra hoa kết quả sau 4 năm trồng trọt, với mỗi chu kỳ ra hoa – thu hoạch trong 9 tháng.

Trong khi đó, Robusta chỉ mất 2 năm để cho thu hoạch nhưng mỗi vụ mùa mất nhiều thời gian hơn, khoảng 10-11 tháng. Chúng được trồng ở những nơi thời tiết không ổn định và cần mưa lớn hơn, 1200 đến 2500 mm/năm.

Việt Nam Được Lợi Nhờ Thời Tiết

Những năm gần đây, mùa mưa diễn ra khá đều đặn. Do vậy, Việt Nam quyết định phát triển loại cà phê Robusta thay vì loại Arabica (mặc dù sau này Việt Nam cũng có sản xuất một lượng nhỏ loại cà phê này) là hoàn toàn đúng đắn. Bởi trồng cà phê Robusta cũng đơn giản như chính cái tên của nó “Robust” – khỏe mạnh.

Trong tương lai, cung – cầu và giá cả cà phê sẽ ra sao? Sự nóng lên của trái đất – một mối quan tâm lớn hiện nay của toàn nhân loại. Đây sẽ là một mối đe dọa lớn, đặc biệt là đối với cà phê Arabica – loại cây ưa thời tiết mát mẻ, song cũng không thể thích ứng với nhiệt độ quá thấp.

Tuy nhiên, đây không chỉ là mối đe dọa riêng đối với loại cà phê này, mà đó cũng là một hiểm họa lớn đối với triển vọng của rất nhiều sản phẩm nông nghiệp khác.

Trong dài hạn, khi cung không thể đáp ứng cầu, sẽ khiến giá leo thang. Hiện vẫn chưa xảy ra tình trạng này, song thời điểm khi mà giá cả hàng hóa có thể “giảm nhiệt” nhờ các công nghệ tăng cường sản lượng thì vẫn còn rất xa.

Sự Trỗi Dậy Của Cà Phê Việt Nam

Thập niên 19, Việt Nam hầu như không sản xuất cà phê. Tuy nhiên, thời gian gần đây Việt Nam đã nhanh chóng vươn lên vị trí hàng đầu về sản xuất mặt hàng này. Động cơ để trở thành nước sản xuất cà phê Robusta lớn trên thế giới chính là từ quyết định của Đảng. Nhằm mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế một cách triệt để.

Các chính trị gia Việt Nam đã nhận ra cơ hội ở thị trường sản xuất kinh doanh cà phê hòa tan. Đây là một ngành phát triển khá nhanh. Do vậy, Việt Nam đã tăng cường hỗ trợ các nhà máy sản xuất cà phê trong nước.

Tuy nhiên, cà phê sau khi được sản xuất chủ yếu phục vụ cho nhu cầu tiêu thụ ở thị trường bên ngoài, mà tại đây loại đồ uống chính vẫn là trà.

Trái lại, khoảng 50% sản lượng cà phê Arabica của Brazil được tiêu thụ trong nước. Mức tiêu thụ nội địa đang có xu hướng tăng mạnh so với mức tiêu thụ trung bình của thế giới. Người Việt đang tiêu thụ cà phê ngày càng nhiều với đủ các hình thức pha, hương vị khác nhau

Những loại hạt cà phê nổi tiếng ở Việt Nam

Robusta (cà phê vối) là một trong những loại cà phê phổ biến nhất trên thế giới, chiếm khoảng một phần ba sản lượng cà phê toàn cầu. Tại Việt Nam, Robusta là loại cà phê chủ lực, chiếm tới 90% tổng sản lượng cà phê. Tây Nguyên, nơi có đất đỏ bazan màu mỡ và độ cao từ 800 – 1000m so với mực nước biển, phù hợp nhất với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của loại cà phê này.

Hương thơm cà phê làm từ Robusta nhẹ nhàng, không chua, vị đắng mạnh mẽ do có hàm lượng cafein cao (từ 3 – 4%). Khi pha, nước cà phê có màu nâu đậm. Đa số loại hạt cà này được chế biến bằng phương pháp sấy khô trực tiếp, không qua lên men, giữ lại hương vị đậm đà. Tuy nhiên, vị đắng đậm đặc trưng cũng khiến cà phê Robusta ít được ưa chuộng tại thị trường châu Âu.

Cà phê Robusta có hai biến thể chính là:

Nhìn chung, cà phê Robusta là loại cà phê có năng suất cao, chi phí sản xuất thấp, dễ trồng và được nhiều doanh nghiệp cà phê lựa chọn. Hiện nay, cà phê Robusta ngày càng trở thành loại cà phê phổ biến, đáp ứng nhu cầu của đa số người tiêu dùng nội địa lẫn quốc tế.

Cây cà phê Arabica là loại cà phê có giá trị cao nhất và chiếm khoảng 60% sản lượng cà phê toàn cầu. Loại hạt này được nhận xét là có hương vị ngon hơn, ít đắng hơn so với Robusta. Cà phê Arabica được trồng ở những vùng đất cao, có lượng mưa và nhiệt độ ổn định. Do đó, chúng  ít được trồng ở Việt Nam, chỉ chiếm khoảng 10% tổng sản lượng cà phê.

Cà phê Arabica có nhiều giống khác nhau, mỗi giống có một hương vị và đặc điểm riêng. Tại Việt Nam, có bốn giống cà phê Arabica chính được trồng, bao gồm:

Cà phê Culi là tên gọi chung cho những hạt cà phê đột biến, chỉ có một hạt (nhân) trong một trái, thay vì hai hạt như bình thường. Cà phê Culi có thể xuất hiện ở cả hai loại cà phê phổ biến nhất là Robusta và Arabica, nhưng tỉ lệ đột biến rất thấp, dưới 5%. Những trái Culi sẽ được tách riêng trong quá trình thu hoạch và chế biến, để tạo ra những sản phẩm cà phê đặc biệt.

Cà phê Culi có hàm lượng cafein cao hơn nhiều so với cà phê thông thường, do đó có hương vị đậm đà, đắng và béo hơn, sở hữu mùi thơm khác biệt, tùy thuộc vào giống cà phê mà nó đột biến. Ví dụ:

Do sản lượng thấp và chất lượng cao, Culi có giá trị thương mại cao hơn cà phê thông thường. Đây được xem là sự lựa chọn của những người yêu cà phê, muốn trải nghiệm những hương vị độc đáo và đặc trưng của cà phê Việt Nam.

Cherry hay còn gọi là cà phê mít, một giống cà thơm đặc biệt năng suất, dễ chăm sóc, khả năng chống sâu bệnh và chịu hạn cực tốt, thậm chí không cần tưới nước vẫn có thể sinh trưởng bình thường. Tuy có ưu điểm vượt trội như vậy nhưng hạt cà Cherry lại không phổ biến vì hương vị đặc trưng của nó là vị chua, ít có mùi vị đắng đặc trưng.

Cà phê Cherry ít được trồng ở Việt Nam, do nhu cầu thấp. Thường thì người tiêu dùng sẽ trộn hạt cà phê Cherry với Robusta hoặc Arabica để tạo ra những hương vị khác nhau, tùy theo sở thích của người uống. Ngoài ra, Cherry cũng được dùng làm nguồn gốc ghép với Robusta, để kết hợp ưu điểm của cả hai loại cà phê. Cà phê Cherry là một loại cà phê độc đáo và đa dạng, mang lại nhiều trải nghiệm cho người yêu cà phê.